از استقبال خوب شما بسیار سپاسگزاریم

زمان مطالعه: 5 دقیقه
7 اسفند 99

امروزه دارایی ­ها انواع متفاوتی داشته و می­توانند به‌صورت پولی، فیزیکی، فکری و … باشند. دارایی­ های فکری یکی از جدیدترین انواع دارایی‌ها بوده که امروزه در تدوین طرح‌های کسب‌وکار نقش اساسی دارند.

 به تمام دستاوردها و ساخته‌های بشر که محصول ذهن انسان است، دارایی فکری گفته می‌شود که طیف وسیعی، اعم از اختراعات، آثار ادبی و هنری، نشان‌های تجاری و … را در برمی‌گیرد.

مالکیت فکری، به حقوقی گفته می­شود که به صاحبان و مالکان آن فکر، حق بهره­ وری از فعالیت فکری را می­دهد و برای آن ارزش اقتصادی در نظر گرفته و به‌نوعی آن را قابل دادوستد و مبادله می­کند. این حقوق به‌نوعی از صاحبان ایده حمایت کرده و حقوق مادی و معنوی را برای آنان در نظر می­گیرد. خیلی از شرکت‌ها می‌گویند که محصولاتشان مبتکرانه، منحصربه‌فرد یا برتر از محصولات رقیب است؛ اما این مسئله را باید اثبات کنند، راه‌های اثبات شامل حق مؤلف، حق تکثیر، حق اختراع و حتی علامت تجاری می‌باشد.

دو بخش دارایی‌های فکری عبارتند از:

 مالکیت صنعتی (پتنت، علائم تجاری و طراحی‌های صنعتی)

 کپی‌رایت (آثار ادبی و هنری مانند رمان، شعر و نمایشنامه، فیلم، موزیک، آثار هنری مانند نقاشی، طراحی، عکس و مجسمه و نیز طرح‌های معماری).

حق مؤلف:

حق مؤلف یکی از انواع مالکیت فکری است که به حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری گفته می‌شود. مؤلف معنای بسیار گسترده‌ای دارد و شامل آهنگسازان، هنرمندان، مجسمه‌سازان و معماران نیز می‌شود، به‌طورکلی مؤلف شخصی است که با خلاقیت، اثری قابل محافظت پدید می‌آورد، البته تعریف دقیق آن در کشورهای مختلف متفاوت است.

حق اختراع:

در قانون ثبت علائم و اختراعات ایران مصوب 1310/04/01 تعریفی از حق اختراع به عمل نیامده ‌است. در پیش‌نویس لایحه ثبت اختراع ایران نیز تعریفی از حق اختراع وجود ندارد؛ اما طبق جزء الف بند ۲ ماده یک این لایحه، «اختراع به معنای فکر یک مخترع است که درزمینهٔ فناوری راه‌حل عملی برای یک مسئله خاص ارائه می‌کند.» برای اینکه قانون از حق اختراع حمایت‌های لازم را به عمل آورد، مخترع باید اختراع خود را به ثبت برساند.

حق نشر (حقّ تکثیر یا کپی‌رایت)، مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر اصل و منحصربه‌فرد تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌شود.

در بیشتر حوزه‌های قضایی، حق نشر از آغاز پدید آمدن یک اثر به آن تعلق می‌گیرد و نیازی به ثبت اثر نیست. هرگونه استفاده و بهره‌برداری از این آثار منوط به دریافت اجازه از ناشر یا پدیدآورندهٔ آن اثر است. دارنده حق تکثیر می‌تواند حقوق خود را به شخص دیگری منتقل کنند. این انتقال معمولاً با انعقاد یک قرارداد انجام می‌گیرد. ازجمله آثاری که مشمول قوانین کپی‌رایت می‌شوند، کتاب، شعر، اثر سمعی و بصری، اثر موسیقی، نقاشی، عکس، اثر معماری و اثر فنی است.

علامت تجاری: هر حرف، عدد، ترسیمات دستی یا هندسی، نماد، عکس، شکل، رنگ یا ترکیبی از این‌ها که توانایی معرفی یک مجموعه را داشته باشد و باعث تشخیص یک کالا از سایر کالاها شود علامت تجاری محسوب می‌شود و قابل ثبت می‌باشد. در برخی از کشورها شعارهای تبلیغاتی نیز به‌صورت انحصاری قابل ثبت می‌باشد.

طبق ماده 32 قانون علامت، این علائم به‌عنوان علامت تجاری قابل ثبت نمی‌باشند:

الف ـ نتواند كالاها يا خدمات يك مؤسسه را از كالاها و خدمات مؤسسه ديگر متمايز سازد.

ب ـ خلاف موازين شرعي يا نظم عمومي يا اخلاق حسنه باشد.

ج ـ مراكز تجاري يا عمومي را به‌ویژه در مورد مبدأ جغرافيايي كالاها يا خدمات يا خصوصيات آن‌ها گمراه كند.

د ـ عين يا تقليد نشان نظامي‌، پرچم‌، يا ساير نشان‌های مملكتي يا نام اختصاري يا حروف اول يك نام يا نشان رسمي متعلق به كشور، سازمان‌های بين‌الدولي يا سازمان‌هایی كه تحت کنوانسیون‌های بين‌المللي تأسیس‌شده‌اند، بوده يا موارد مذكور يكي از اجزاء آن علامت باشد، مگر آن‌که توسط مقام صلاحیت‌دار كشور مربوط يا سازمان ذي‌ربط اجازه استفاده از آن صادر شود.

هـ ـ عين يا به طرز گمراه‌كننده‌اي شبيه يا ترجمه يك علامت يا نام تجاري باشد كه براي همان كالاها يا خدمات مشابه متعلق به مؤسسه ديگري در ايران معروف است‌.

و ـ عين يا شبيه آن قبلاً براي خدمات غيرمشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن‌که عرفاً ميان استفاده از علامت و مالك علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالك علامت قبلي لطمه وارد سازد.

ز ـ عين علامتي باشد كه قبلاً به نام مالك ديگري ثبت‌شده و يا تاريخ تقاضاي ثبت آن مقدم يا داراي حق تقدم براي همان كالا و خدمات و يا براي كالا و خدماتي است كه به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فريب و گمراهي شود.

انواع حقوق مالکیت فکری:

  • حقوق مادی: مالکیت مادی شامل اعطای بهره‌برداری مالی و منافع تجاری حاصل از مالکیت فکری به مالک آن می‌شود.
  • حقوق معنوی: مالکیت معنوی صرفاً جنبه اعتباری و معنوی دارد و به مالک آن امکاناتی برای حفاظت از مالکیت خود می‌دهد. مثلاً نویسنده یک کتاب، به‌جز این‌که نامش به‌عنوان پدیدآورنده اثر برده می‌شود، می‌تواند اجازه انتشار آن را بدهد (مانع از نشر شود) و همچنین جلوی تحریف آن را بگیرد.
مقررات مختلفی در ایران در مورد مالکیت فکری وجود دارد:
  • قانون ثبت علائم و اختراعات، مصوب ۱۳۱۰ و آئین‌نامه اصلاحی آن مصوب ۱۳۳۸ به‌حق مخترع و مالکیت فکری در حوزه صنعت و تجارت می‌پردازد.
  • یک پیمان بین‌المللی معروف به اتحادیه پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی مصوب ۱۸۸۳ که ایران در سال ۱۳۳۷ به آن ملحق شده، از دیگر اسناد قانونی ایران در این زمینه است.
  • درزمینهٔ حق مؤلف و هنرمند نیزقانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و آئین‌نامه اجرائی آن مصوب ۱۳۵۰ در کنار قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲ از منابع قانونی در حقوق ایران در این زمینه است.

در قوانین ایران مهم‌ترین معیار برای حمایت قانونی از آثار هنری و ادبی مبتکرانه بودن اثر است؛ یعنی باید چیزی از قریحه و خلاقیت و ابتکار هنرمند در اثر او منعکس شود تا بتواند مدعی مالکیت بر آن اثر باشد. انتشار و بازنشر آثار بدون اجازه پدیدآورنده اثر جرم محسوب می‌شود و ۳ تا ۶ ماه حبس برای آن در نظر گرفته‌شده است. ضمن اینکه زیان‌دیده می‌تواند درخواست جبران ضرر و زیان خود را داشته باشد.

چند مطلب آموزشی پیشنهادی از انار

مدیریت تداوم کسب و کار
قدرت نیروهای صنعت