از استقبال خوب شما بسیار سپاسگزاریم
وقتی درباره تحقیقات روانشناسی و استفاده ز روش های علمی برای شناخت رفتار آدمی صحبت می کنیم، در این صورت با علم روانشناسی سروکار داریم و هنگامی که درباره کاربرد یافته های روانشناسی در ابعاد گوناگون حیات انسانی سخن می گوییم، حرفه روانشناسی را مورد توجه قرار داده ایم. یک نفر روانشناس حرفه ای نیز مانند یک فیزیکدان یا زیست شناس، با کاربرد یافته های علمی رشته تخصصی خود به منظور حل مشکلات عملی مردم سروکار دارد.
روانشناسی کار اصطلاحی است که روانشناسان اروپایی ترجیح می دهند به جای اصطلاح روانشناسی صنعتی-سازمانی ( که پیشتر در آمریکا از این اصطلاح استفاده می شود)، به کارگیرند. یکی از دلایل استفاده از این اصطلاح در اروپا آن است که بعضی از روانشناسان علاقه مند در اروپا معتقدند گستره ی روانشناسی کار وسیع تر از گسترده ی روانشناسی صنعتی-سازمانی است و می توان از آن حتی در سازمان های غیرصنعتی (نظیر یک مدرسه، فروشگاه، کفاشی، قالیبافی و …) استفاده کرد.
در فرهنگ معین، کار اینگونه تعریف شده است: آنچه از شخصی یا شیئی صادر شود، آنچه کرده شود(محمدمعین، 1360، ج3، ص 2789). در این فرهنگ نامه، معادل هایی که برای کار آورده شده عبارتند از: شغل، عمل، فعل، پیشه، صنعت، هنر، رفتار، کردار. برای آشنایی بیشتر با کار و فرهنگ کار نیز می توانید مقاله های کسب و کار در اسلام و مبانی فکری کسب و کار را مطالعه کنید.
در تعریف روانشناسی کار می توان گفت؛ رشته ای از روانشناسی که در آن رفتار آدمی در رابطه با کار مورد مطالعه قرار می گیرد. هدف اصلی روانشناسی کار نیز مطالعه و کاربرد آن دسته از اصول و یافته های علم روانشناسی است که در رابطه ی بین انسان و کار او، اثر می گذارد.
در روانشناسی کار، کوشش اصلی روانشناس آن است که:
- هر سازمان تولیدی یا خدماتی به تولید آن دسته از کالاها و خدمات بپردازد که اولا، نیازهای معقول آدمی را تأمین کند و ثانیا، در این راه، رفاه جسمی و ارزش های شخصی و انسانی مردم نیز مورد توجه قرار گیرد.
- کارایی و خاصه اثربخشی فعالیت کارکنان سازمان ها در تولید و توزیع کالاها و خدمات، افزایش یابد.
- شرایطی فراهم شود تا کارکنان سازمان ها، با اعتقاد و علاقه به فعالیت بپردازند.
- ارزش های شخصی و انسانی کارکنان سازمان ها همچنان محفوظ باقی بماند و موجباتی فراهم گردد که ایمنی کارکنان در زمینه سلامت جسمی و روانی، تأمین شود.
- بهداشت روانی کارکنان سازمان ها با تمام ابعاد آن تأمین شود و رشد و بالندگی شخصیت آنان همراه با افزایش کارایی و اثربخشی فعالیتشان، مورد نظر قرار گیرد.
- مسائل انسانی در محیط کار حل شود و اگر بخواهیم واقع بینانه تر بیان کنیم، مسائل و مشکلات انسانی در محیط کار، به حداقل برسد و ….
روانشناسی کار یکی از متنوع ترین شعب روانشناسی حرفه ای است، زیرا در این رشته تخصصی، روانشناس باید:
- آنچه را که در طی تحصیلات آکادمیک و تجارب عملی خود در زمینه های مختلف روانشناسی آموخته است، در حل یا در تخفیف مسائل انسانی موجود در سازمان، به کار گیرد.
- در مطالعات خود در محیط کار، هر پدیده ی رفتاری را از ابعاد گوناگون و با یاری گرفتن از تخصص های دیگر مثل مهندسی انسانی، طب کار، مدیریت منابع انسانی و نظایر آن، مورد توجه قرار دهد.
موقعیت کنونی روانشناسی کار چنان است که درآن مطالعه درباره ی همبستگی ها و کشف روابط علی بین متغیرهای مستقل (درجه حرارت، نوع سرپرستی، رنگ و میزان سروصدای محیط کار، حقوق و دستمزد و …) و متغیرهای وابسته (روحیه کارکنان، اثربخشی افراد و کارایی سازمان)، مورد تأکید می باشد. امروزه در کاربرد روانشناسی کار به پدیده هایی نظیر تفاوت های فردی، ساختار سازمانی، پاداش و دستمزد، ساختار گروهی در سازمان، نظام تنبیه و تشویق، طراحی وسایل کار، شرایط کار، انگیزش کارکنان و نظایر آن توجه می شود.
زمینه های کاربرد روانشناسی در محیط کار:
- تجزیه و تحلیل مشاغل گوناگون یک سازمان که باید درآن از یک سو، وظایف متعدد و دقیق هر یک از مشاغل در همه ی سطوح سازمانی تعیین شود و از سوی دیگر، توانایی ها، استعدادها، مهارت های عقلی و کلامی، نگرش ها،ویژگی های جسمی، خُلقی و شخصیتی لازم برای ایفای موفقیت آمیز وظایف هریک از افراد، دقیقا مشخص شود.
- تهیه و میزان کردن آزمون های مختلف استخدامی، آزمون های عملی و فراهم آوردن امکاناتی که مدیریت سازمان بتواند به سهولت از تخصص روانشناسی کار در انتخاب، استخدام، انتصاب و ارتقای کارکنان، به نحو موثر و اثربخش، استفاده کند.
- اجرای آزمون های انفرادی و گروهی و تهیه گزارش های دقیق و حرفه ای درباره ی نتایج حاصل از اجرای این آزمون ها و کمک به مدیریت سازمان به منظور انتخاب مناسب ترین فرد موجود در بازار کار برای تصدی هر شغل.
- ترتیب دادن جلسات مصاحبه ی استخدامی، ارزشیابی و مشاوره ای و کاربرد روش های گوناگون مصاحبه.
- مشارکت مستقیم در تهیه ی برنامه های آموزشی قبل و ضمن خدمت کارکنان در سطوح مختلف شغلی، تهیه و اجرای برنامه های بهبود مدیریت برای سطوح گوناگون مدیریت.
- تهیه و اجرای برنامه های دقیق علمی و عملی در زمینه ی ارزشیابی رفتار شغلی کارکنان.
- تعیین الگوهای انگیزشی مربوط به گروه های شغلی مختلف و فراهم آوردن امکانات و شرایط سازمانی مناسب جهت افزایش سطح انگیزش شغلی کارکنان سازمان در سطوح مختلف شغلی.
- بررسی و تعیین آثار عواملی چون سروصدا، درجه ی حرارت، وسایل کار، موادشیمیایی، ساعات کار، استراحت، تغذیه، نوع سرپرستی و مدیریت در رفتار کارکنان و کارایی افراد و سازمان.
- همکاری با مهندسان طراح ماشین آلات صنعتی، به منظور به حداکثر رسانیدن کارایی کارکنان در رابطه با وسایل و ابزار کار.
- تشخیص و تعیین عوامل موثر در وقوع حوادث و سوانح مربوط به محیط کار،در هنگام کار با ماشین ها، ابزار و وسایل و کوشش در زمینه ی حذف یا کاهش عوامل انسانی نظیر کم دقتی، کم تحرکی، پریشانی روانی، بیش فعالیتی که در بروز حوادث ناگوار موثر است و استفاده از این تجارب به منظور تأمین حداکثر امنیت روانی کارکنان در سازمان.
- مشارکت موثر و تنگاتنگ با مسئولان آموزشی سازمان ها در زمینه ی تهیه، برنامه ریزی و اجرای برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت آموزش مدیریت و افزایش مهارت و کیفیت مدیران سازمان در زمینه های ارتباط موثر، تصمیم گیری، روش ها و فنون آزمایش و انتخاب کارکنان.
- تهیه و اجرای پروژه های تحقیقاتی در همه ی زمینه های مربوط به حیات سازمانی.
- کوشش در زمینه ی گسترش و تأمین بهداشت روانی در محیط کار.
- مشارکت مستقیم در فعالیت های مشاوره ای و درمانی آن دسته از کارکنان سازمان که به هردلیل گرفتار اختلال روانی شده اند.
