گیمیفیکیشن که در زبان فارسی به عبارت‌هایی مانند «بازی‌وارسازی»، «بازی‌کاری»، «بازی‌سازی» و «بازی‌آفرینی» ترجمه شده، فرآیند استفاده از محرک‌ها و مکانیزم‌های بازی در محیط‌هایی است که اساساً به‌طورمعمول با بازی سنخیتی ندارند. هدف از گیمیفیکیشن برانگیختن تعامل بیشتر، مفرّح کردن فضا و تأثیرگذاری بر رفتارها و ایجاد رفتار موردنظر است. شاید هنگامی‌که از گیمیفیکیشن صحبت می‌کنیم به یاد بازی‌هایی بیفتید که صرفاً با اهداف تجاری تولید می‌شوند؛ اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید، این است که ما در گیمیفیکیشن چیز کاملاً جدیدی را از صفر شروع نمی‌کنیم، بلکه با تکیه بر آن دسته از مؤلفه‌ها و تکنیک‌های انگیزشی موجود در بازی‌ها که باعث جذابیت و درگیر ساختن مخاطب می‌شود، تلاش می‌کنیم تا تأثیر تجربه‌های کنونی را تقویت کرده و درنهایت به هدف موردنظر دست پیدا کنیم.

تعریف گیمیفیکیشن (Gamification) از نظر یو-کای چو (Yu-Kai Chou) متخصص برجسته گیمیفیکیشن و نویسنده کتاب «گیمیفیکیشنِ قابل اجرا» (Actionable Gamification)، چنین است: “گیمیفیکیشن یعنی جمع آوری و به کارگیری تمام عناصر سرگرم کننده و جذابِ بازی‌ها و استفاده از آن‌ها در دنیای واقعی و فعالیت‌های مهم زندگی.”

معنی واژه گیمیفیکیشن به فارسی، بازی‌وارسازی است چون کلمه Gamification، صورتِ اسمیِ فعل گِیمیفای (Gamify) و به معنای به بازی تبدیل کردن و بازی سازی است. در واقع گیمیفیکیشن با رابطه تنگاتنگی که با علوم رفتاری و دانش طراحی برای تغییر رفتار (Behavioral Design) دارد به معنایِ پیاده کردنِ تفکر و المان‌های بازی در محیط‌های واقعی با ماهیتِ غیر بازی است تا کارها لذت بخش‌تر و پربازده‌تر شوند.

بازیکن‌ها هم افرادی هستند که در یک سیستمِ گیمیفای شده (به کارگیری المان‌های بازی) حضور دارند و در واقع گیمیفیکیشن برای آن‌ها طراحی شده است. مثلا کارکنان یک کارخانه‌ که فرایند کار کردن در آن بازی‌وارسازی شده است.

گیمیفیکیشن که در زبان فارسی به عبارت‌هایی مانند «بازی‌وارسازی»، «بازی‌کاری»، «بازی‌سازی» و «بازی‌آفرینی» ترجمه شده، فرآیند استفاده از محرک‌ها و مکانیزم‌های بازی در محیط‌هایی است که اساساً به‌طورمعمول با بازی سنخیتی ندارند. هدف از گیمیفیکیشن برانگیختن تعامل بیشتر، مفرّح کردن فضا و تأثیرگذاری بر رفتارها و ایجاد رفتار موردنظر است. گیمیفیکیشن یعنی شما بازی‌های ساده‌ای طراحی کنید که به پرانرژی شدن و خلاقیت بحث‌ها کمک کند و از خستگی و یکنواختی جلوگیری کند. یک دقیقه حرکات کششی در خلال جلسه می‌تواند مصداق یک گیمیفیکیشن باشد. یا مثلاً آمارهای جالبی از یک ماه گذشته شرکت ارائه دهید. همچنین مزاح و شوخی می‌تواند به جلسه طراوت ببخشد و از اضطراب آن کم کند. مزاح با فردی که بیش‌ازحد انتقاد می‌کند باعث توقف رفتار منفی و ایجاد شوخ‌طبعی در او می‌شود. حتی بسته به مورد، با انتقال جلسه به فضای باز نیز می‌توانید روحیه افراد را تازه کنید.

گیمیفیکیشن به‌منظور تحریک کاربر یا حتی کارکنان یک مجموعه برای تعامل بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ پس می‌توان گفت، هدف از گیمیفیکیشن درگیر کردن بازدیدکنندگان برای همکاری است.

اگر گیمفیکشن در کسب و کار به‌درستی استفاده شود، می‌تواند تاثیرات مثبت بسیاری داشته باشد. اجازه دهید رسالت گیمیفیکیشن را مجدداً یادآوری کنیم. درگیر کردن مخاطب با محتوای موجود در سایت! می‌توان با قطعیت گفت که هدف نهایی هر سایتی، این است که بازدیدکننده محتوای موجود را مصرف کند و در یک مسیر به سمت هدف نهایی که (به احتمال قوی) فروش است، حرکت کند.

گیمیفیکیشن بیشتر از بازاریابی، به فروش کمک می‌کند؛ اما این به آن معنا نیست که گیمیفیکیشن در بازاریابی فایده‌ای ندارد! 

نمونه‌هایی از گیمیفیکیشن

در این بخش به سراغ دو شرکت مطرح می‌رویم و نمونه‌هایی از نحوه استفاده از گیمیفیکیشن توسط آن‌ها را شرح خواهیم داد.

– گیمیفیکیشن استارباکس

شرکت استارباکس با هدف بهبود تجربه کاربری مشتریان و افزایش فروش، پروژه گیمیفیکیشن خود را با عنوان My Reward آغاز کرد. روند کار به این صورت است که بازیکنان از طریق یک برنامه موبایلی برای حضور در این تجربه اعلام آمادگی می‌کنند. پس‌ازآن در ازای هر خرید از استارباکس یک ستاره دریافت خواهند کرد. علاوه بر این، سه سطح با عنوان سطوح وفاداری برای مشتریان در نظر گرفته‌شده که مراجعه بیشتر به فروشگاه‌های استارباکس باعث ارتقای این سطح خواهد شد. ازجمله پاداش‌های قابل دریافت می‌توان به یک فنجان قهوه اضافی، هدیه روز تولد یا حتی پیشنهاداتی اشاره کرد که مخصوص مشتری موردنظر تدارک دیده‌شده است.

نتیجه: کاربران این پروژه گیمیفیکیشن تا سال 2012 به 4.5 میلیون نفر رسید و درآمد فروش تا 3 میلیارد دلار در سال افزایش پیدا کرد.

– گیمیفیکیشن مایکروسافت

مایکروسافت به‌عنوان یک شرکت بزرگ بین‌المللی، ملزم به بومی‌سازی محصولات خود و عرضه آن‌ها به زبان‌های مختلف است. طبیعتاً کسب اطمینان از صحت و دقت ترجمه‌ها چالشی است که انجام آن فقط از عهده یک گروه خاص برنمی‌آید؛ لذا این شرکت دست به دامان گیمیفیکیشن شد و بررسی ترجمه‌ها را برای کارکنان خود بازی‌وار کرد. روش کار بسیار ساده و به این صورت بود که با استفاده از یک برنامه‌نویسی ساده، گزینه‌های مختلفی در برابر کاربر قرار می‌گرفت تا از میان آن‌ها موارد درست را انتخاب کند. ضمناً با هدف جلب‌توجه کارکنان، عمداً ترجمه‌های ضعیف هم به پاسخ‌ها اضافه شد تا از تمرکز آن‌ها اطمینان حاصل شود.

نتیجه: تقریباً 4500 نفر از کارکنان مایکروسافت در طول یک بازه زمانی کوتاه 500000 مورد را با توجه به زبان بومی خود بررسی کردند. جالب اینجاست که بهره‌وری این روش به حدی بالا بود و رقابت شرکت‌های محلی مایکروسافت آن‌قدر بالا گرفت که شعبه ژاپن یک روز را صرفاً برای بازی کردن این بازی تعطیل اعلام کرد و درنهایت در صدر جدول رده‌بندی قرار گرفت.

استفاده از گیمیفیکیشن، فواید زیادی دارد. برخی از فواید بازی کاری عبارتند از:

ایجاد رضایت در کاربر

استفاده از گیمیفیکشن برای تمامی کارکنان، رضایت‌بخش است. شما تصور کنید که هنگام خرید از یک فروشگاه اینترنتی، تخفیف و یا هدیه بگیرید، آیا تمایل بیشتری برای خرید از این فروشگاه به نسبت فروشگاه دیگری که تخفیف و یا هدیه نمی‎دهد، ندارید؟ مسلما جواب شما نیز مانند دیگر افراد، مثبت است. ایجاد رضایت در کاربر هنگامی که برای خرید یک محصول، تخفیف گرفته است و یا به همراه محصولی که خریداری نموده است، هدیه نیز گرفته، ایجاد می‌شود.

بازخورد مثبت

یکی دیگر از فواید گیمیفیکیشن در کاربردهای مختلف آن، بازخورد مثبت است؛ به این معنا که کاربران هنگام خرید و یا استفاده از خدمات، بلاتکلیف نمی‌شوند و به راحتی می‌توانند پاداش خود را دریافت نمایند.

عملکرد بهتر

یکی دیگر از فواید گیمیفیکیشن که در محیط‌های کاری و آموزش کاربرد دارد، عملکرد بهتر است به این صورت که افراد تشویق می‌شوند تا کیفیت کار خود را افزایش دهند.

اصول اصلی گیمیفیکیشن:

1. وظیفه یا تسک قابل‌دستیابی: مسابقه، چرخش چرخ، پازل یا هر فعالیتی که برای کاربر تعریف می‌کنید، نباید خیلی پیچیده باشد تا جایی که هیچ‌کسی نتواند آن را حل کند.
2. هدف مشخص: قوانین و مقررات باید برای همه ساده و قابل‌ درک باشد. اگر چالش پیچیده باشد و زمان زیادی طول بکشد، افراد بدون آنکه آن را تکمیل کنند دست از کار می‌کشند.
3. طراحی جذاب: از هر عنصر گیمیفیکیشن که استفاده می‌کنید، باید طراحی متمایزی داشته باشد و با راه‌حل‌های مشابه رقبا متفاوت باشد. به‌عنوان‌مثال، هنگام طراحی یک مسابقه در سایتتان، از سؤالات همراه با تصاویر یا گیف استفاده کنید: افراد وقتی در برخورد با عناصر پویا، متون کوتاه را بهتر درک می‌کنند.
4. روند سرگرم‌کننده: هیچ‌کس بازی‌های کسل‌کننده را دوست ندارد. البته، کاربر به امید رفتن به پایان بازی همچنان انگیزه دارد اما بازی نیز باید سرگرم‌کننده باشد.
5. پاداش: جایزه را دقیقاً لو ندهید، این کار هیجان را از بین می‌برد. بااین‌حال، کاربر باید بداند که در پایان چیزی برایش کنار گذاشته‌اند.